Blogs

Het is inmiddels een bijna jaarlijks terugkerend ritueel: de derde woensdag in mei (Verantwoordingsdag) waarop de Algemene Rekenkamer de balans opmaakt. De conclusie is de laatste jaren even pijnlijk als voorspelbaar: de overheid loopt vast. Er is geld, er is beleid, en er zijn ambities. Maar keer op keer blijkt de vertaalslag naar de praktijk het struikelblok. We zien onderbesteding op cruciale dossiers omdat de uitvoering verstrikt raakt in regels, procedures en een gebrek aan capaciteit. Helaas haalt het bijna niet het nieuws, of speelde het een rol in verkiezingsdebatten en verkiezingsprogramma’s.

Terwijl in Den Haag de papieren werkelijkheid regeert, zien wij buiten dagelijks de gevolgen. En die zijn zorgelijk. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) houden ons met de Monitor Brede Welvaart een spiegel voor. Als we kijken naar economische groei doen we het prima, maar zodra we inzoomen op ‘natuurlijk kapitaal’ bungelt Nederland onderaan de Europese ranglijsten.

Waar we concreet achterlopen? De kwaliteit van onze lokale leefomgeving staat onder zware druk. Op het gebied van biodiversiteit en de kwaliteit van onze ecosystemen scoren we ver onder het EU-gemiddelde. Ook de waterkwaliteit is een hoofdpijndossier; de doelen van de Kaderrichtlijn Water raken steeds verder uit zicht. We zien een landschap dat verschraalt, weidevogels die verdwijnen en een bodem die uitgeput raakt. Het is geen kwestie meer van 'vijf voor twaalf', de klok heeft twaalf uur al geslagen. Het verlies aan natuurwaarde is niet alleen een ecologisch probleem, het tast de brede welvaart van toekomstige generaties aan.

Precies daarom is de huidige formatiefase denk ik zo cruciaal. Mijn oproep aan informateur Rianne Letschert is dan ook: staar je niet blind op dichtgetimmerde regeerakkoorden, maar focus op uitvoeringskracht. Hoe gaan we de doelen daadwerkelijk halen?

Brede welvaart bereik je niet vanuit een Haagse toren, maar in de regio. Daar ligt de sleutel. Als directeur van Landschapsbeheer Drenthe zie ik dagelijks dat de wil er is. Het maatschappelijk middenveld staat klaar. Wij kennen het landschap, wij hebben de netwerken en wij staan letterlijk met de laarzen in de modder. Gebruik die kracht.

Laten we stoppen met het stapelen van beleidsnota’s en beginnen met het herstellen van ons landschap. Geef het maatschappelijk middenveld het vertrouwen en de middelen om te doen waar we goed in zijn: zorgen voor een groene, gezonde en toekomstbestendige leefomgeving. Minder papier, meer uitvoering. Wij coördineren en realiseren. Samen met duizenden vrijwilligers en een schat aan ervaring en deskundigheid.

 

Hoe mooi is het om als Fries nu vanuit Drenthe mee te werken aan een grensoverschrijdend project precies daar waar samenwerking kansen creëert. In het gebied van het Regionaal Landschap Drents‑Friese grensstreek werken overheden, terreinbeheerders, natuurorganisaties én ondernemers samen. Dit overlegplatform zorgt ervoor dat ideeën, plannen en ontwikkelingen met betrekking tot natuurgebieden in de Drents-Friese grensstreek goed op elkaar afgestemd worden. De betrokken partijen delen een gezamenlijke ambitie: het landschap en de natuur versterken, verbinden met mensen én plaats geven aan duurzaam ondernemen. Zo komt iedereen sneller tot plannen die goed zijn voor landschap, natuur én maatschappij.

Sinds 2013 is er een structureel budget vanuit de provincie Drenthe voor de nationale parken in dit gebied. De provincie Fryslân ondersteunt op een meer incidentele basis. Ook het Rijk levert via decentrale vergoedingen een bijdrage. Daarmee kan men niet alleen afstemmen, maar ook beslissen over de inzet van middelen, gezamenlijke activiteiten starten en echt iets concreets realiseren.

 

Samen op excursie naar het WEC – de praktijk van verbinden

Onlangs zijn de betrokken partners, waaronder overheden, natuurbeheerders, terreinbeherende organisaties en ondernemers, samen op excursie geweest naar het Werelderfgoedcentrum Waddenzee (WEC) in Lauwersoog.

Het WEC is een prachtig voorbeeld van hoe natuur, educatie en ondernemerschap kunnen samenkomen. In deze moderne belevings‐ en onderzoeksplek maak je op een interactieve manier kennis met het unieke gebied van de Waddenzee: hoe eb en vloed werken, welke bijzondere planten en dieren er zijn, en hoe mensen in het gebied wonen, werken en samenleven met de natuur. Tijdens de excursie konden we zien hoe onderzoek, natuurbeheer en samenwerking in de praktijk werken. We liepen door de expositie, bekeken de zeehondenopvang, wisselden ideeën uit en maakten concrete afspraken over hoe we de ambitie in onze eigen grensstreek vorm kunnen geven. Het bijzondere is dat zo’n bezoek niet alleen inspirerend is het maakt ook concreter wat er nodig is om de verbinding tussen natuur, ondernemers en overheden te versterken.

 

Op weg naar Ambitieplan 2030, concreet samen aan de slag

Met de gezamenlijke ambitie voor ogen zijn we momenteel bezig met het opstellen van het Ambitieplan 2030 voor deze regio. In november 2024 is een eerste schets daarvoor vastgesteld, en in september 2025 is het conceptplan goedgekeurd. In de maanden erna wordt het met alle betrokkenen gedeeld, waarna in december 2025 het definitieve plan er komt. Vanaf begin 2026 zetten we samen het uitvoeringsplan 2026-2030 in gang.
De excursie naar het WEC leverde waardevolle inzichten op die we direct meenemen in dit traject: hoe kunnen ondernemers en natuurorganisaties samen toerisme op een duurzame manier vormgeven? Welke kennis en onderzoek hebben we nodig? En hoe zorgen we dat natuurbeheer past bij de ambitie en het dagelijks beheer in ons gebied? Hoe kunnen we dorpen en inwoners betrekken bij de aanleg en het beheer en onderhoud van landschapselementen? Door de samenwerking van alle betrokkenen we plannen die gedragen én haalbaar zijn. De excursie bracht dat tastbaar tot leven: we zagen hoe een centrum als het WEC werkt, welke innovaties er zijn en welke stappen wij kunnen zetten in onze eigen regio. Zo brengen we onze gezamenlijke ambitie tot leven, en zorgen we ervoor dat natuur, mensen en economie hand in hand gaan. Daar kan ook Landschapsbeheer Drenthe een waardevolle bijdrage in leveren. En zo was er dan toch ook nog even de link met Friesland.

 

Afgelopen Zaterdag mocht ik “omroeper” zijn bij het bij het open Fries kampioenschap maaien met de zeis. Deze wedstrijd vond plaats tijdens de Flaeijelfeesten, een begrip in de regio. Even terug in de tijd van toen.. toen we nog meer in verbinding stonden met natuur en landschap misschien?

Mijn wandelingen door de gemeente Heerenveen

Drie dagen, drie etappes en in totaal meer dan 115 kilometer door onze gemeente. Vandaag liep ik mijn laatste route via Bontebok naar Jubbega en via Oude- Nieuwehorne en Katlijk terug naar Heerenveen. Daarmee sloot ik niet alleen een wandeling af, maar ook mijn periode als wethouder. Lees hier mijn terugblik.

Op pad door Heerenveen – de laatste etappe

Vandaag heb ik mijn derde en laatste route gelopen: via Bontebok naar Jubbega en via Oude- Nieuwehorne en Katlijk terug naar Heerenveen. In totaal was deze tocht 40 kilometer lang en daarmee een mooie afsluiting van drie dagen wandelen door onze gemeente.

Deze wandeling maakte deel uit van een drieluik. Voor elke collegeperiode die ik mocht dienen als wethouder, heb ik één dag gewandeld:

Etappe 1: Rondom Heerenveen, langs de dorpen Oudeschoot, Mildam, Tjalleberd en Luinjeberd. Een tocht van 35 kilometer, dicht bij huis en met veel herkenning.

Etappe 2: Via Haskerdijken naar Akkrum en verder naar Aldeboarn, om via Gersloot en De Streek weer terug te keren. In totaal 41 kilometer, dwars door een prachtig en afwisselend landschap.

Etappe 3: De route van vandaag: Bontebok – Jubbega – Oudehorne – Katlijk – Heerenveen, goed voor 40 kilometer. Als kers op de taart langs het Flaeijel terrein in opbouw.

 

In drie dagen tijd heb ik zo meer dan 115 kilometer afgelegd, letterlijk stap voor stap door onze gemeente. Wat mij onderweg steeds weer raakte, is hoe zichtbaar de samenwerking en energie zijn die de afgelopen jaren in dorpen, wijken en buurtschappen tot stand zijn gekomen. Achter elk project of initiatief gaat een verhaal schuil van betrokken inwoners en organisaties die samen werken aan de toekomst van Heerenveen.

Deze laatste etappe voelde voor mij daarom niet alleen als een afsluiting, maar ook als een nieuw begin. Het markeert mijn afscheid als wethouder, maar tegelijk neem ik alles wat ik onderweg heb gezien en ervaren mee naar een volgend hoofdstuk.

Met dankbaarheid kijk ik terug op deze drie bijzondere dagen. Wandelingen die me niet alleen hebben laten zien hoe rijk en divers onze gemeente is, maar die ook symbool staan voor de stappen die we samen hebben gezet.

Onlangs vergeleek ik bij een groep bestuurders de opgaven waar we voor staan op het gebied van de energietransitie met een bestuurlijke estafette loop. Het jaar 2030 is nog maar 1,5 gemeentelijke collegeperiodes van ons vandaan. En voor 2040 en verder geven we het stokje vaker door. Mijn beeldspraak eindigde met dat we als we ieder onze bijdrage leveren we mogelijk de doelen in 2030 en 204/2050 halen. Maar dat vraagt wel dat we nu beginnen.

Maar voor het geheel aan opgaven voor Fryslân is het allemaal nog veel lastiger. We weten dat water en bodem meer met respect behandeld moeten worden. We kunnen (en willen) niet meer alles naar onze hand zetten. Het leven in een natte delta heeft zijn beperkingen. En toch moet er nog een veelheid aan functies een plekje krijgen.

Voor de woningbouw heeft Deltares c.s in 2021 al een kaart gemaakt met waar belemmeringen te verwachten zijn. Voor landbouw en natuur

heeft ze een vergelijkbare kaart gemaakt. Voor Fryslân volstaat hier en daar een klein woningbouwplannetje niet meer. Het past niet en bovendien is er meer nodig.

In de krant van begin november lezen we dat het Planbureau Fryslân heeft becijferd dat de groep friezen die kan werken vanaf volgend jaar met 2.000 per jaar afneemt. En na 2033 krimpt de groep mensen in werkzame leeftijd nog sneller.

Dit lijken slechts droge cijfers, maar de gevolgen zijn groot voor de Friese samenleving. Veel werkgevers proberen nu nog om hun personeelsbestand te laten groeien omdat de hoeveelheid werk toeneemt. Denk bijvoorbeeld aan de zorg, de techniek of het onderwijs. Als het aantal Friese werkenden straks afneemt, zal zelfs behoud van medewerkers knap lastig worden, terwijl groei al helemaal lastig wordt. Het risico bestaat dat werkgevers elkaar dan keihard beconcurreren. Zo bericht de krant.

 

Aantal woningen uitbreiden?

Een manier om dat tegen te gaan is het aantal woningen uit te breiden en Fryslân aantrekkelijk te maken om te komen wonen, werken en recreëren. Maar dan moet je daar wel visie op hebben én er tijdig mee beginnen. Een gemiddelde uitbreiding van een stedelijke kern vraag 7 tot 10 jaar voorbereidingstijd. En dat is dan nog niet eens in een gebied dat door Deltares als “lastig” wordt bestempeld.

 

Het gevecht om de ruimte zal de komende tijd (ook in Fryslân) in alle hevigheid losbarsten.

Fryslân is een witte vlek op de landelijke kaart met ruimtelijke plannen. Voor wonen maar ook voor andere (economische) functies. Dat zullen de meeste friezen nu wel prima vinden. Lekker een beetje overal achteraan hobbelen… maar als je de estafette dan wil winnen… mag je hopen dat er een bestuurlijke Femke Bol opstaat die ons in de jaren 2026-2030 alsnog naar een koppositie weet te brengen.

Ik wens de nieuwe coalitie van de provincie Fryslân heel veel succes en een plezierige samenwerking de komende jaren. 

 

We staan met z’n allen voor belangrijke opgaven. Nu de energietransitie langzamer lijkt te gaan dan gehoopt, nu er meer vraag naar woningen is dan gedacht, nu het herstel van de natuur en biodiversiteit meer inzet vraagt, nu de landbouw behoefte heeft aan een stip op de horizon en nu voorzieningen in de periferie van ons land onder druk staan. 

 

Er staan in het programma heel veel mooie dingen en doelen. Nu samen aan de slag in het belang van de inwoners van onze provincie. 

 

N.b. Voor de zure reaguurders een paar bronnen bij bovenstaande opgaven:

 

Friesland loopt achter bij behalen energiedoelstelling

Woningbouw kan groei van huishoudens nauwelijks bijbenen

Stikstofgevoelige Friese natuur verkeert in zwaar weer

Jonge boeren moeten zich laten horen vanuit hun eigen visie. Want het beleid dat nu wordt gemaakt vormt de basis voor hún toekomst

Spiraal van verschraling voorzieningen